تأثیر آللوپاتی عصاره حاصل از اندام‌های علف‌های هرز تاج خروس، سلمه تره و پنجه مرغی بر جوانه‏زنی و رشد کلزا*

با توجه به فراوانی علف‌های هرز تاج خروس، سلمه‌تره و پنجه‌مرغی در مزارع و هم‌چنین اهمیت کلزا به‏عنوان یک گیاه روغنی مهم، این بررسی به‏منظور ارزیابی اثرات آللوپاتی عصاره‌ی حاصل از اندام‌‌های هوایی و ریشه‌ی این علف‌های هرز بر جوانه‌زنی و رشد کلزا به‏صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در سال 1384 اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل محلول بدون عصاره (شاهد)، عصاره‌ی اندام‌هوایی و عصاره‌ی ریشه‌ی سه علف‌هرز تاج‌خروس، سلمه‌تره و پنجه‌مرغی بود. تجزیه واریانس نتایج حاصل از بررسی آزمایشگاهی در مرحله‌ی جوانه‌زنی نشان داد که اثرهای اصلی و متقابل فاکتورهای آزمایش بر صفات طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، درصد جوانه‌زنی، ضریب سرعت جوانه‌زنی و گستره زمانی جوانه‌زنی معنی‌دار بود. عصاره‌ی اندام‌هوایی سلمه‌تره و ریشه‌ی پنجه‌مرغی کاملاً از جوانه‌زنی بذور کلزا ممانعت کردند. عصاره‌ی حاصل از بقیه‌ی بخش‌های علف‌های هرز نیز صفات مورد بررسی را از حداقل 16/4 درصد در میزان وزن خشک گیاهچه تا حداکثر 28/98 درصد در طول گیاهچه‌ی کلزا کاهش دادند. تجزیه واریانس نتایج حاصل از بررسی گلخانه‌ای صفات نیز نشان داد که اثر نوع علف هرز در ارتباط با صفات وزن خشک بخش هوایی و ریشه، سطح  برگ و بیوماس معنی‌دار بود. بخش‌های مختلف علف‌های هرز در کلیه‌ی صفات اثر معنی‌داری در سطح احتمال 1 درصد از خود نشان دادند. پنجه مرغی بیشترین تاثیر را در کاهش وزن خشک اندام هوایی و ریشه، طول ریشه و بیوماس کلزا نشان داد. عصاره‌ی حاصل از علف‌های هرز مورد بررسی، میزان صفات اندازه‌گیری شده را به‌طور معنی‌دار از حداقل 82/5 در طول ریشه تا حداکثر 87/82 درصد در بیوماس کلزا کاهش داد. بر اساس نتایج این تحقیق می‌توان گفت که علف‌های هرز مورد بررسی از طریق تولید مواد شیمیایی برخوردار از خاصیت آللوپاتیک می‌توانند جوانه‏زنی و رشد کلزا را مختل نموده و منجر به کاهش سطح سبز مزرعه و رشد نامطلوب محصول شوند.